Jorge Luis Borges
Arte Poetica | Nghệ thuật thi ca
Arte Poetica | Nghệ thuật thi ca
Mirar el río hecho de tiempo y aguay recordar que el tiempo es otro río,saber que nos perdemos como el ríoy que los rostros pasan como el agua.
Sentir que la vigilia es otro sueñoque sueña no soñar y que la muerteque teme nuestra carne es esa muertede cada noche, que se llama sueño.
Ver en el día o en el año un símbolode los días del hombre y de sus años,convertir el ultraje de los añosen una música, un rumor y un símbolo,ver en la muerte el sueño, en el ocasoun triste oro, tal es la poesíaque es inmortal y pobre. La poesíavuelve como la aurora y el ocaso.
A veces en las tardes una caranos mira desde el fondo de un espejo;el arte debe ser como ese espejoque nos revela nuestra propia cara.
Cuentan que Ulises, harto de prodigios,lloró de amor al divisar su Itacaverde y humilde. El arte es esa Itacade verde eternidad, no de prodigios.
También es como el río interminableque pasa y queda y es cristal de un mismoHeráclito inconstante, que es el mismoy es otro, como el río interminable.
Sentir que la vigilia es otro sueñoque sueña no soñar y que la muerteque teme nuestra carne es esa muertede cada noche, que se llama sueño.
Ver en el día o en el año un símbolode los días del hombre y de sus años,convertir el ultraje de los añosen una música, un rumor y un símbolo,ver en la muerte el sueño, en el ocasoun triste oro, tal es la poesíaque es inmortal y pobre. La poesíavuelve como la aurora y el ocaso.
A veces en las tardes una caranos mira desde el fondo de un espejo;el arte debe ser como ese espejoque nos revela nuestra propia cara.
Cuentan que Ulises, harto de prodigios,lloró de amor al divisar su Itacaverde y humilde. El arte es esa Itacade verde eternidad, no de prodigios.
También es como el río interminableque pasa y queda y es cristal de un mismoHeráclito inconstante, que es el mismoy es otro, como el río interminable.
Hãy nhìn vào giòng sông mà được làm bằng thời gian và nướcvà nhớ rằng chính thời gian cũng là một giòng sông khác,hãy biết ta sẽ đi lạc cũng như giòng sôngvà những khuôn mặt thì trôi đi như nước.
Hãy cảm nhận rằng thức tỉnh cũng chỉ là một giấc mơ khác,một giấc mơ mơ chuyện không phải mơ và rằng cái chếtmà ta vẫn sợ thấu xương chỉ là cái chếtcủa mỗi đêm, mà vẫn được gọi là giấc ngủ mơ.
Hãy thấy trong từng ngày hay từng năm một biểu tượng của những ngày và những năm của đời một người,hãy biến đổi sự phẫn nộ của những năm ấy thành một thứ âm nhạc, một âm thanh, và một biểu tượng,nhìn thấy giấc mơ trong cái chết, màu vàng ròng u buồntrong chạng vạng, cũng như thi ca,khiêm nhường và bất tử. Thi ca sẽtrở lại như bình minh và hoàng hôn.
Đôi khi trong những buổi chiều, một khuôn mặtnhìn vào ta từ đáy của một chiếc gương;nghệ thuật cần như tấm gương ấytiết lộ chính khuôn mặt của ta.
Họ nói rằng U-li-xê, kẻ chán ngấy những điều kì diệu,anh đã bật khóc với tình yêu khi nhìn thấy I-ta-ca của mìnhxanh ngát và khiêm nhường. Nghệ thuật cũng là thế, I-ta-ca
của vĩnh hằng xanh ngát, không phải của những điều diệu kì.
Nghệ thuật cũng như giòng sông trôitrôi đi, trôi qua, và vẫn là tấm gương soi của
một Hê-ra-clít bất định, người luôn là thế và cũng là khác, cũng giống như giòng sông trôi
Hãy cảm nhận rằng thức tỉnh cũng chỉ là một giấc mơ khác,một giấc mơ mơ chuyện không phải mơ và rằng cái chếtmà ta vẫn sợ thấu xương chỉ là cái chếtcủa mỗi đêm, mà vẫn được gọi là giấc ngủ mơ.
Hãy thấy trong từng ngày hay từng năm một biểu tượng của những ngày và những năm của đời một người,hãy biến đổi sự phẫn nộ của những năm ấy thành một thứ âm nhạc, một âm thanh, và một biểu tượng,nhìn thấy giấc mơ trong cái chết, màu vàng ròng u buồntrong chạng vạng, cũng như thi ca,khiêm nhường và bất tử. Thi ca sẽtrở lại như bình minh và hoàng hôn.
Đôi khi trong những buổi chiều, một khuôn mặtnhìn vào ta từ đáy của một chiếc gương;nghệ thuật cần như tấm gương ấytiết lộ chính khuôn mặt của ta.
Họ nói rằng U-li-xê, kẻ chán ngấy những điều kì diệu,anh đã bật khóc với tình yêu khi nhìn thấy I-ta-ca của mìnhxanh ngát và khiêm nhường. Nghệ thuật cũng là thế, I-ta-ca
của vĩnh hằng xanh ngát, không phải của những điều diệu kì.
Nghệ thuật cũng như giòng sông trôitrôi đi, trôi qua, và vẫn là tấm gương soi của
một Hê-ra-clít bất định, người luôn là thế và cũng là khác, cũng giống như giòng sông trôi
A quien está leyéndome | Gửi cho kẻ nào đang đọc lời ta
A quien está leyéndome | Gửi cho kẻ nào đang đọc lời ta
Eres invulnerable. ¿No te han dadolos números que rigen tu destinocertidumbre de polvo? ¿No es acasotu irreversible tiempo el de aquel río
en cuyo espejo Heráclito vio el símbolode su fugacidad? Te espera el mármolque no leerás. En él ya están escritosla fecha, la ciudad y el epitafio.
Sueños del tiempo son también los otros,no firme bronce ni acendrado oro;el universo es, como tú, Proteo.
Sombra, irás a la sombra que te aguardafatal en el confín de tu jornada;piensa que de algún modo ya estás muerto.
en cuyo espejo Heráclito vio el símbolode su fugacidad? Te espera el mármolque no leerás. En él ya están escritosla fecha, la ciudad y el epitafio.
Sueños del tiempo son también los otros,no firme bronce ni acendrado oro;el universo es, como tú, Proteo.
Sombra, irás a la sombra que te aguardafatal en el confín de tu jornada;piensa que de algún modo ya estás muerto.
Ngươi là bất khả xâm phạm. Chẳng phải chúng đã trao cho ngươi(những con số thống trị vận mệnh mình ấy)sự chắc chắn của bụi tro? Chẳng phải làthời gian không thể đảo ngược của ngươi là giòng sông
nơi Hê-ra-clít từng soi mình và thấy bóngcủa đời phù du? Một bia cẩm thạch đã dànhđợi ngươi, tấm bia ngươi không bao giờ đọc. Ghi sẵntrên ấy là ngày tháng, thành phố, và lời mộ chí.
Những kẻ khác cũng thế, là giấc mơ của thời gian,chẳng phải là đồng tôi cũng chẳng phải là vàng ròng;vũ trụ này, cũng như ngươi, là lão thần Prô-tê
(kẻ luôn có thể biến đổi khuôn mặt mình và bản chất của đại dương)
Bóng tối, hãy đi tới nơi bóng tối mà đang đợi ngươi
chí tử, tại rìa cùng của hành trình hữu hạn;hãy biết rằng: theo một nghĩa nào đó, ngươi đã chết.
nơi Hê-ra-clít từng soi mình và thấy bóngcủa đời phù du? Một bia cẩm thạch đã dànhđợi ngươi, tấm bia ngươi không bao giờ đọc. Ghi sẵntrên ấy là ngày tháng, thành phố, và lời mộ chí.
Những kẻ khác cũng thế, là giấc mơ của thời gian,chẳng phải là đồng tôi cũng chẳng phải là vàng ròng;vũ trụ này, cũng như ngươi, là lão thần Prô-tê
(kẻ luôn có thể biến đổi khuôn mặt mình và bản chất của đại dương)
Bóng tối, hãy đi tới nơi bóng tối mà đang đợi ngươi
chí tử, tại rìa cùng của hành trình hữu hạn;hãy biết rằng: theo một nghĩa nào đó, ngươi đã chết.
Mayo 20, 1928 | 20 tháng 5, 1928
Mayo 20, 1928 | 20 tháng 5, 1928
Ahora es invulnerable como los dioses.Nada en la tierra puede herirlo, ni el desamor de una mujer, ni la tisis, ni las ansiedades del verso, ni esa cosa blanca, la luna, que ya no tiene que fijar en palabras.Camina lentamente bajo los tilos; mira las balaustradas y las puertas, no para recordarlas.Ya sabe cuántas noches y cuántas mañanas le faltan.Su voluntad le ha impuesto una disciplina precisa. Hará determinados actos, cruzará previstas esquinas, tocará un árbol o una reja, para que el porvenir sea tan irrevocable como el pasado.Obra de esa manera para que el hecho que desea y que teme no sea otra cosa que el término final de una serie.Camina por la calle 49; piensa que nunca atravesará tal o cual zaguán lateral.Sin que lo sospecharan, se ha despedido ya de muchos amigos.Piensa lo que nunca sabrá, si el día siguiente será un día de lluvia.Se cruza con un conocido y le hace una broma. Sabe que este episodio será, durante algún tiempo, una anécdota.Ahora es invulnerable como los muertos.En la hora fijada, subirá por unos escalones de mármol. (Esto perdurará en la memoria de otros.)Bajará al lavatorio; en el piso ajedrezado el agua borrará muy pronto la sangre. El espejo lo aguarda.Se alisará el pelo, se ajustará el nudo de la corbata (siempre fue un poco dandy, como cuadra a un joven poeta) y tratará de imaginar que el otro, el del cristal, ejecuta los actos y que él, su doble, los repite. La mano no le temblará cuando ocurra el último.
Giờ đây, anh ta bất khả xâm phạm như những vị chúaKhông còn gì trên quả đất này có thể làm anh tổn thương được nữa, không phải sự lạnh lẽo của một người đàn bà, không phải là bệnh lao, hay rắc rối của những vần thơ, hay thứ màu trắng đó, tức là mặt trăng, mà anh không còn bị ép buộc phải thâu lại bằng ngôn từ nữa.Anh dạo bước dưới những tán bồ đề; anh nhìn vào những hàng bao lơn và những lối dẫn vào cửa, nhưng chẳng phải để ghi nhớ chúng.Giờ đây, anh đã biết mình còn lại bao nhiêu đêm và bao nhiêu ngày.Ý chí của anh đã áp đặt vào anh một kỷ luật chính xác. Anh sẽ thực hiện những hành vi cụ thể, anh sẽ băng qua những góc đường nhìn thấy trước, anh sẽ chạm vào một cái cây hay một lưới sắt cửa sổ, để tương lai cũng bất khả thu hồi như quá khứ.Anh hành xử như vậy để sự kiện mà anh khao khát và sợ hãi có thể là không gì khác ngoài một cái kết là kết luận của một chuỗi sự kiện.Anh bước xuôi đường 49; lặng người nhận ra rằng mình sẽ không bao giờ bước qua cánh cửa này hoặc cánh cửa kia nữa.Anh, giờ đây, đã từ bỏ rất nhiều bạn bè mà họ không mảy may hay biết.Anh nghĩ về những gì mình sẽ không bao giờ biết, như liệu ngày mai trời có mưa hay không.Anh đụng độ một người quen và liền buông câu đùa giỡn. Anh biết rằng biến cố này sẽ là, trong một vài dịp, một giai thoại vặt vãnh.Giờ đây, anh bất khả xâm phạm như cái chết.Vào một thời điểm nhất định, anh sẽ leo lên những bậc thang đá cẩm thạch. (Điều này rồi sẽ sống sót trong ký ức của kẻ khác.)Anh sẽ bước xuống phòng toa-lét nam; ở trên sàn nhà kẻ ô bàn cờ, nước sẽ sớm gột sạch máu. Chiếc gương soi đang đợi anh.Anh sẽ vuốt lại tóc của mình, chỉnh lại nút cà-vạt (anh luôn luôn có chút bảnh bao, như là điều thích đáng với tư cách nhà thơ trẻ), và anh sẽ cố gắng tưởng tượng rằng kẻ kia, kẻ ở trong gương, đang làm tất cả những điều này và anh, cái bóng, đang lặp lại chúng. Bàn tay anh sẽ không run rẩy khi cái kết tới.Một cách nhẹ nhàng và kỳ diệu, khẩu súng lục nằm yên nghỉ trước thuỳ thái dương.Như thế, tôi tin là, cách mà việc ấy đã xảy ra.
Two English Poems | Hai bài thơ tiếng Anh
Two English Poems | Hai bài thơ tiếng Anh
I.
The useless dawn finds me in a deserted streetcorner; I have outlived the night.Nights are proud waves: darkblue topheavy waves laden with all hues of deep spoil, laden with things unlikely and desirable.Nights have a habit of mysterious gifts and refusals, of things half given away, half withheld, of joys with a dark hemisphere. Nights act that way, I tell you.The surge, that night, left me the customary shreds and odd ends: some hated friends to chat with, music for dreams, and the smoking of bitter ashes. The things my hungry heart has no use for.The big wave brought you.Words, any words, your laughter; and you so lazily and incessantly beautiful. We talked and you have forgotten the words.The shattering dawn finds me in a deserted street of my city.Your profile turned away, the sounds that go to make your name, the lilt of your laughter: these are the illustrious toys you have left me.I turn them over in the dawn, I lose them; I tell them to the few stray dogs and to the few stray stars of the dawn.Your dark rich life…I must get at you, somehow: I put away those illustrious toys you have left me, I want your hidden look, your real smile –that lonely, mocking smile your mirror knows.
II.
What can I hold you with?I offer you lean streets, desperate sunsets, the moon of the ragged suburbs.I offer you the bitterness of a man who has looked long and long at the lonely moon.I offer you my ancestors, my dead men, the ghost that living men have honoured in marble: my father’s father killed in the frontier of Buenos Aires, two bullets through his lungs, bearded and dead, wrapped by his soldiers in the hide of a cow; my mother’s grandfather –just twentyfour- heading a charge of three hundred men in Perú, now ghosts on vanished horses.I offer you whatever insight my books may hold, whatever manliness humour my life.I offer you the loyalty of a man who has never been loyal.I offer her that kernel of myself that I have saved, somehow – the central heart that deals not in words, traffics not with dreams and is untouched by time, by joy, by adversities.I offer you the memory of a yellow rose seen at sunset, years before you were born.I offer you explanations of yourself, theories about yourself, authentic and surprising news of yourself.I can give you my loneliness, my darkness, the hunger of my heart; I am trying to bribe you with uncertainty, with danger, with defeat.
The useless dawn finds me in a deserted streetcorner; I have outlived the night.Nights are proud waves: darkblue topheavy waves laden with all hues of deep spoil, laden with things unlikely and desirable.Nights have a habit of mysterious gifts and refusals, of things half given away, half withheld, of joys with a dark hemisphere. Nights act that way, I tell you.The surge, that night, left me the customary shreds and odd ends: some hated friends to chat with, music for dreams, and the smoking of bitter ashes. The things my hungry heart has no use for.The big wave brought you.Words, any words, your laughter; and you so lazily and incessantly beautiful. We talked and you have forgotten the words.The shattering dawn finds me in a deserted street of my city.Your profile turned away, the sounds that go to make your name, the lilt of your laughter: these are the illustrious toys you have left me.I turn them over in the dawn, I lose them; I tell them to the few stray dogs and to the few stray stars of the dawn.Your dark rich life…I must get at you, somehow: I put away those illustrious toys you have left me, I want your hidden look, your real smile –that lonely, mocking smile your mirror knows.
II.
What can I hold you with?I offer you lean streets, desperate sunsets, the moon of the ragged suburbs.I offer you the bitterness of a man who has looked long and long at the lonely moon.I offer you my ancestors, my dead men, the ghost that living men have honoured in marble: my father’s father killed in the frontier of Buenos Aires, two bullets through his lungs, bearded and dead, wrapped by his soldiers in the hide of a cow; my mother’s grandfather –just twentyfour- heading a charge of three hundred men in Perú, now ghosts on vanished horses.I offer you whatever insight my books may hold, whatever manliness humour my life.I offer you the loyalty of a man who has never been loyal.I offer her that kernel of myself that I have saved, somehow – the central heart that deals not in words, traffics not with dreams and is untouched by time, by joy, by adversities.I offer you the memory of a yellow rose seen at sunset, years before you were born.I offer you explanations of yourself, theories about yourself, authentic and surprising news of yourself.I can give you my loneliness, my darkness, the hunger of my heart; I am trying to bribe you with uncertainty, with danger, with defeat.
I.
Thứ bình minh vô dụng tìm anh trong một góc đường hoang vắng; anh đã sống dài hơn đêm.Những buổi đêm là những con sóng kiêu hãnh: những con sóng nặng đầu xanh thẫm tải đầy những sắc độ của rác rưởi nằm sâu, tải đầy những thứ bất khả và đáng thèm muốn.Những buổi đêm có thói quen trao những món quà và cả những sự khước từ đều huyền bí, của những điều nửa cho đi, nửa giữ lại, của những niềm vui mang một bán cầu tối. Những buổi đêm hành xử như thế, thưa em.Sự thôi thúc, đêm ấy, đã để lại nơi anh những mảnh vụn của thói quen và những kết cục kỳ quái: vài người bạn ta ghét bỏ để tán chuyện, âm nhạc cho những giấc mơ, và làn khói từ tro tàn đắng cay. Những thứ mà trái tim đói khát của anh khinh thường.Cơn sóng lớn mang em tới.Những từ, bất cứ từ nào, tiếng cười của em; và em đẹp lười nhác và vĩnh cửu. Chúng ta đã nói chuyện và em đã quên đi ngôn từ.Thứ bình minh tan nát tìm anh trên một con đường hoang vắng trong thành phố của anh.Nửa mặt em quay đi, những âm thanh để tạo nên tên em, nhịp du dương của tiếng cười em: đó là những món đồ chơi lừng lẫy em để lại cho anh.Anh lật giở chúng vào lúc bình minh, anh đánh mất chúng; anh kể chúng cho vài con chó lạc và vài vì sao lạc của bình minh.Cuộc đời giàu có đen tối của em...Anh phải chạm được đến em, như thế nào đấy: anh cất đi những món đồ chơi lừng lẫy mà em đã để lại cho anh, anh muốn dáng vẻ được che giấu của em, nụ cười thật của em - nụ cười cô độc và mỉa mai mà tấm gương của em biết.
II.
Anh có thể giữ lấy em bằng gì?Anh dâng lên em những con đường khẳng khiu, những hoàng hôn tuyệt vọng, và mặt trăng của những ngoại ô rách rưới.Anh dâng lên em sự cay đắng của một người đàn ông đã nhìn lâu và lâu vào mặt trăng cô đơn.Anh dâng lên em tổ tiên của anh, những người đã khuất, những bóng ma mà những người sống đã vinh danh trên bia cẩm thạch; cha của cha anh đã bị giết ở biên giới của Buenos Aires, hai viên đạn xuyên qua lồng ngực, đã đối mặt và đã chết, được những người lính của ông bọc lại bằng da của con bò; cha của mẹ anh - chỉ mới hai tư tuổi - cầm đầu một đạo quân ba trăm người ở Perú, nay đã là những bóng ma cưỡi trên những con ngựa vô hình.Anh dâng lên em bất cứ thứ minh triết nào có trong những cuốn sách của anh, bất cứ sự nam tính nào dung túng cuộc đời anh.Anh dâng lên em sự trung thành của một người chưa từng trung thành trước đây.Ta dâng lên cho nàng cái hạt nhân của ta mà ta đã cứu được, bằng cách nào đó - trái tim trung tâm mà không xử trí bằng ngôn từ, không di chuyển cùng những giấc mơ và không bị chạm vào bởi thời gian, bởi niềm vui và nghịch cảnh.Anh dâng lên em kí ức của bông hồng vàng được tìm thấy vào buổi hoàng hôn, rất nhiều năm trước khi em ra đời.Anh dâng lên sự giải thích chính em, những lý thuyết về em, những tin tức xác thực và đáng ngạc nhiên về bản thân em.Anh có thể trao cho em sự cô đơn của anh, bóng tối của anh, sự đói khát của trái tim anh; anh đang cố mua chuộc em bằng sự mơ hồ, bằng hiểm nguy, và sự bại trận.
Thứ bình minh vô dụng tìm anh trong một góc đường hoang vắng; anh đã sống dài hơn đêm.Những buổi đêm là những con sóng kiêu hãnh: những con sóng nặng đầu xanh thẫm tải đầy những sắc độ của rác rưởi nằm sâu, tải đầy những thứ bất khả và đáng thèm muốn.Những buổi đêm có thói quen trao những món quà và cả những sự khước từ đều huyền bí, của những điều nửa cho đi, nửa giữ lại, của những niềm vui mang một bán cầu tối. Những buổi đêm hành xử như thế, thưa em.Sự thôi thúc, đêm ấy, đã để lại nơi anh những mảnh vụn của thói quen và những kết cục kỳ quái: vài người bạn ta ghét bỏ để tán chuyện, âm nhạc cho những giấc mơ, và làn khói từ tro tàn đắng cay. Những thứ mà trái tim đói khát của anh khinh thường.Cơn sóng lớn mang em tới.Những từ, bất cứ từ nào, tiếng cười của em; và em đẹp lười nhác và vĩnh cửu. Chúng ta đã nói chuyện và em đã quên đi ngôn từ.Thứ bình minh tan nát tìm anh trên một con đường hoang vắng trong thành phố của anh.Nửa mặt em quay đi, những âm thanh để tạo nên tên em, nhịp du dương của tiếng cười em: đó là những món đồ chơi lừng lẫy em để lại cho anh.Anh lật giở chúng vào lúc bình minh, anh đánh mất chúng; anh kể chúng cho vài con chó lạc và vài vì sao lạc của bình minh.Cuộc đời giàu có đen tối của em...Anh phải chạm được đến em, như thế nào đấy: anh cất đi những món đồ chơi lừng lẫy mà em đã để lại cho anh, anh muốn dáng vẻ được che giấu của em, nụ cười thật của em - nụ cười cô độc và mỉa mai mà tấm gương của em biết.
II.
Anh có thể giữ lấy em bằng gì?Anh dâng lên em những con đường khẳng khiu, những hoàng hôn tuyệt vọng, và mặt trăng của những ngoại ô rách rưới.Anh dâng lên em sự cay đắng của một người đàn ông đã nhìn lâu và lâu vào mặt trăng cô đơn.Anh dâng lên em tổ tiên của anh, những người đã khuất, những bóng ma mà những người sống đã vinh danh trên bia cẩm thạch; cha của cha anh đã bị giết ở biên giới của Buenos Aires, hai viên đạn xuyên qua lồng ngực, đã đối mặt và đã chết, được những người lính của ông bọc lại bằng da của con bò; cha của mẹ anh - chỉ mới hai tư tuổi - cầm đầu một đạo quân ba trăm người ở Perú, nay đã là những bóng ma cưỡi trên những con ngựa vô hình.Anh dâng lên em bất cứ thứ minh triết nào có trong những cuốn sách của anh, bất cứ sự nam tính nào dung túng cuộc đời anh.Anh dâng lên em sự trung thành của một người chưa từng trung thành trước đây.Ta dâng lên cho nàng cái hạt nhân của ta mà ta đã cứu được, bằng cách nào đó - trái tim trung tâm mà không xử trí bằng ngôn từ, không di chuyển cùng những giấc mơ và không bị chạm vào bởi thời gian, bởi niềm vui và nghịch cảnh.Anh dâng lên em kí ức của bông hồng vàng được tìm thấy vào buổi hoàng hôn, rất nhiều năm trước khi em ra đời.Anh dâng lên sự giải thích chính em, những lý thuyết về em, những tin tức xác thực và đáng ngạc nhiên về bản thân em.Anh có thể trao cho em sự cô đơn của anh, bóng tối của anh, sự đói khát của trái tim anh; anh đang cố mua chuộc em bằng sự mơ hồ, bằng hiểm nguy, và sự bại trận.